Crazywise, Rethinking Madness
Documentaire van Phil Borges en Kevin Tomlinson.
Phil Borges is een mensenrechten-activist en fotograaf. Tijdens zijn reizen over de wereld, legde hij vast hoe inheemse volken omgaan met de uitdagingen waar zij in de huidige wereld voor staan.
Hij interviewde veel spirituele leiders en sjamanen. Daarbij zag hij iets opmerkelijks.
Spiritueel leiders met hoog aanzien, die met veel passie en toewijding hun leven inzetten om anderen te helpen en genezen, omschreven perioden in hun leven waarin zij te maken hadden met grote psychische uitdagingen. Spirituele crises. Of, zoals wij dat zouden zien: psychiatrische crises.
Phil herkende de symptomen die omschreven werden, omdat hij deze ook had gezien bij mensen die hij in America had ontmoet. Bij deze mensen werden de symptomen herkend als het gevolg van een psychotische episode.
Het viel Phil op dat de totaal andere benadering van dezelfde symptomen, een groot verschil uitmaakte voor het leven van de mensen die dit beleefden.
Dit inspireerde hem tot het maken van de documentaire Crazywise.
Phil: „Ik denk dat het tijd wordt om ´madness´ oftewel gekte, psychische gestoordheid, opnieuw te bekijken. Is it just a breakdown, or can it be a breakthrough?”
In de documentaire volgen we twee jonge mensen in Amerika.
Adam en Ekhaya.
Adam was als kind al gevoelig, latere vrienden beschrijven dat zij altijd het gevoel hadden dat ze Adam niks hoefden uit te leggen omdat hij hen zo goed aanvoelde. Hij kreeg beangstigende stemmen in zijn hoofd, raakt verwijderd van vrienden, werd dakloos en raakte verslaafd, herinnerde zich seksueel misbruik maar werd door zijn familie niet geloofd. Na een periode van medicatiegebruik waarbij hij met afgevlakt gevoel en veel bijwerkingen door het leven ging, keerde hij de psychiatrie de rug toe en verdiepte zich in boeddhistische meditatie. Langzaam vond hij zijn geestelijke rust terug, en herstelde het contact met vrienden en familie. Daarnaast vond hij een baan die hem voldoening gaf.
Ekhava overleeft misbruik in haar jeugd en krijgt later te maken met extreme angst, moeite met vertrouwen, en stemmen in haar hoofd. Onder invloed van medicatie wordt ze suïcidaal en overleeft meerdere zelfmoordpogingen. Ze heeft geen idee wat ze nog doet op deze aarde en heeft het gevoel mensen tot last te zijn met haar bestaan. Uiteindelijk vindt zij een mentor in een Afrikaanse sjamaan, leert omgaan met haar gevoeligheid en dit als kracht in te zetten, en helpt nu andere mensen.
Phil Borges zag dat over de hele wereld mensen zijn die soortgelijke kenmerken ervaren.
In de westerse wereld wordt dit meestal herkend als een eerste psychotische episode. Iemand die dit in de westerse wereld meemaakt, krijgt onmiddellijk moeilijkheden om nog langer in de maatschappij mee te draaien. Er ontstaan sociale problemen, problemen met werk en wonen. De persoon die dit meemaakt, wordt doorverwezen voor psychiatrische behandeling. Tenminste, als diegene voor die tijd niet dakloos en/of verslaafd is geraakt of in de gevangenis terecht is gekomen. Aan de persoon in crisis wordt verteld dat hij niet langer op zijn eigen waarnemingsvermogen kan vertrouwen en dat zijn brein ziek is. Er wordt medicatie toegediend, met als gevolg dat de psychotische kenmerken grotendeels verdwijnen. Dit wordt als herstel gezien. Er begint nu langzaam verandering in te komen, maar lange tijd werd deze mensen levenslang medicatie voorgeschreven om te voorkomen dat de psychose zich zou herhalen.
Ook zien wij in de documentaire beelden van de bezoeken van Phil aan inheemse volken.
In deze culturen wordt heel anders omgegaan met en aangekeken tegen psychische/spirituele crisis. Mensen die al in hun jeugd last kregen van bijzondere waarnemingen en extreme gevoeligheid en angst, en later in een crisis kwamen, worden door de gemeenschap herkend als potentiële genezer en spiritueel leider. Deze mensen worden door de gemeenschap met respect behandeld, opgevangen, en door mentoren begeleid in manieren waarop ze hun ervaringen en gevoeligheid op een voor de gemeenschap positieve manier konden inzetten. Buitengewone ervaringen, andere staten van bewustzijn, rituelen en metaforen die uiting geven aan een diepe verbinding met de natuur, elkaar, voorouders en spirituele wezens, worden geaccepteerd en gewaardeerd en spelen een volwaardige rol in de cultuur.
De focus ligt op het vinden van een betekenisvolle rol in de gemeenschap, het versterken van de sociale verbindingen.
Opvallend is dat ook in de westerse wereld, mensen die volledig hersteld zijn van psychische crisis juist deze factoren benoemen als zeer belangrijk voor hun herstel. Het vinden van een levensdoel, zingeving, een volwaardige rol in de maatschappij, goede sociale verbindingen.
Tussen de beelden door zien we korte interviews. Voor de documentaire zijn 75 mensen geïnterviewd, medische professionals uit de geestelijke gezondheidszorg of ervaringsdeskundigen die volledig hersteld zijn.
Duidelijk wordt, dat er steeds meer belangstelling is voor wat wij kunnen leren van andere visies op psychische crisis. Er is behoefte aan een breder perspectief. Een visie die naar meer aspecten kijkt dan de huidige westerse medische visie.
De vraag naar alternatieven richt zich voornamelijk op een focus op herstel, transformatie, zorg, sociale verbinding en zingeving.
Wat in de ene cultuur ervaren wordt als een beperking of handicap, wordt in de andere cultuur gezien als voorstadium van een unieke gave of roeping. Phil begon te zien dat de westerse medische psychiatrie er niet helemaal in slaagt om de resultaten te behalen die zij probeert te halen.
Het zou wel eens zo kunnen zijn, dat andere culturen ons kunnen inspireren op het gebied van crisis en transformatie-processen.
Het is belangrijk om psychische crisis in context te plaatsen.
Mensen die als kind zijn blootgesteld aan mishandeling, verwaarlozing of misbruik, hebben later in hun leven grote kans op psychische problemen. Velen die behandeld worden op een manier die medisch gezien bij hun psychiatrische diagnose past, hebben onvoldoende de mogelijkheid om aandacht te geven aan hun trauma en hiervan te herstellen. Het trauma is beschadigend, maar ook de manier waarop hier op latere leeftijd mee om wordt gegaan. Getraumatiseerde of in hun jeugd beschadigde mensen, zijn oververtegenwoordigd in psychiatrische instellingen en helaas ook in gevangenissen.
Het is dus belangrijk om ook te kijken naar de oorzaak van psychische crisis, en hierbij verder te kijken dan de biomedische visie.
Van de mensen die in de westerse wereld een eerste psychose krijgen, herstelt maar 1/3e deel volledig. Ondanks vele wetenschappelijk bewezen (dure) behandelmethoden, hoogopgeleide professionals, groot aanbod aan medicatie, speciaal hiervoor ingerichte psychiatrische ziekenhuizen of instellingen.
In andere culturen, die nog niet beïnvloed zijn door westerse zienswijze, herstelt 2/3e deel van de mensen die een eerste psychose doormaakt.
Onder herstel wordt hierin verstaan: geen last meer van psychotische symptomen en op een voldoening-gevende manier in de gemeenschap kunnen leven.
In de documentaire Crazywise wordt de inheemse manieren van omgaan met spirituele crisis niet geromantiseerd, ook spreekt het zich niet tegen de westerse manier van omgaan met psychische crisis uit. Niet iedere inheemse persoon met de kenmerken van psychose wordt een sjamaan, en aan de andere kant in de westerse wereld zijn er ook mensen met deze kenmerken voor wie de medische psychiatrie wel een werkzame oplossing biedt. Er is niet 1 manier die voor iedereen hetzelfde werkt. De documentaire laat zien dat er meerdere manieren zijn die herstel of zelfs transformatie kunnen bewerkstelligen.
Phil Borges zegt in een interview over Crazywise het volgende:
„De biomedische psychiatrie wordt momenteel uitgedaagd door een zeer gepassioneerde groep van mensen werkzaam of patiënt in de psychiatrie, en mensen die op eigen wijze buiten de psychiatrie zijn hersteld van ´geestesziekte´. Voor de documentaire zijn 75 van deze mensen geïnterviewd, zij willen verandering van het huidige systeem. Uit deze interviews leren wij dat positieve resultaten bereikt kunnen worden door het bieden van hoop op herstel, het vinden van sociale verbindingen, acceptatie door vrienden en familie, zingeving, en begeleiding door ervaringsdeskundigen.
Deze methoden heb ik gezien bij inheemse culturen, en worden gebruikt in alternatieve behandelingen en ook in nieuwe elementen die onze westerse manier van behandelen hebben bereikt zoals ervaringsdeskundigheid, peer-support, mindfullness, of Open Dialogue. Medicatie is nodig voor sommigen, maar het wordt teveel en te lang voorgeschreven en zeker als het om minderjarigen gaat.
Het goede nieuws is dat wanneer er hoop op herstel is, een goed sociaal netwerk voor ondersteuning, wanneer nieuwe levensdoelen en zingeving gevonden worden, dat een crisis kan worden omgezet in een mogelijkheid tot groei.”
Interessant om verder te lezen en te kijken:
Interview met dr Margreet de Pater over het luisteren naar een psychose, het vinden van betekenisvolle boodschappen biedt vaak sleutels tot herstel:
https://www.ggznieuws.nl/home/psychose-niet-het-einde-maar-een-nieuw-begin/
Een website vol ervaringsverhalen, over psychosegevoeligheid -herstel en geleerde lessen door psychose (kijk vooral verder dan dit artikel op deze site):
https://www.psychosenet.nl/spiritualiteit-psychose-crazywise/
Jim van Os, een nederlandse psychiater en hoogleraar psychiatrische epidemiologie. Hem viel op dat op verschillende plekken op de wereld anders aangekeken wordt tegen psychose. Hij starte een zoektocht naar de juiste visie. Hij wordt gezien als andersdenkend en vernieuwend op het gebied van diagnoses, behandeling en herstel.
https://www.youtube.com/watch?v=sE3gxX5CiW0
Bronnen:
Interview met Phil Borges
https://www.psychologytoday.com/blog/rethinking-mental-health/201604/phil-borges-the-documentary-film-crazywise
Documentaire Crazywise
Na invoer van code ´CWDUTCH´ is de documentaire gratis met nederlandse ondertiteling te zien.
https://vimeo.com/240005974